Kicki Ludwik (1791–1831), adiutant księcia Józefa Poniatowskiego, pułkownik wojsk Ks. Warsz., generał WP. Ur. 12 IX w Warszawie, syn Onufrego, koniuszego w. kor., kasztelana Ks. Warsz., i Józefy Szydłowskiej, wojewodzianki płockiej. Karierę wojskową rozpoczął 1 I 1807 r., wstępując w stopniu podoficera do 1. p. piechoty. Dn. 6 VI t. r. przeniesiony został w stopniu podporucznika do 1 pułku lekkokonnego gwardii cesarsko-francuskiej. Dn. 15 I 1808 r. został adiutantem polowym przy gen. dywizji Aleksandrze Rożnieckim. Na tym stanowisku, mianowany porucznikiem, brał udział w bitwie pod Raszynem, w której się odznaczył, oraz przy zajęciu Sandomierza i wyzwoleniu Lwowa. Otrzymał wówczas krzyż wojskowy. Dn. 8 VIII 1810 r. awansował na kapitana 11 p. ułanów, a 31 XII 1811 J. Poniatowski mianował K-ego swoim adiutantem polowym. Przy boku Poniatowskiego brał udział w walkach V korpusu w wyprawie moskiewskiej, odznaczył się w bitwach pod Smoleńskiem, Borodino i nad Berezyną. Dn. 11 X 1812 r. otrzymał w Moskwie z rąk Napoleona Krzyż Legii Honorowej. W odwrocie towarzyszył kontuzjowanemu ks. Józefowi do Warszawy. W r. 1813 walczył nadal przy Poniatowskim, w bitwie pod Lipskiem (19 X 1813) skoczył wraz z Poniatowskim do Elstery i choć ranny, przedostał się na drugi brzeg rzeki. Dn. 19 X 1813 r. dostał się do niewoli rosyjskiej, skąd dzięki przyjacielowi rodziny Kickich, Litwinowi Huwaldowi, oficerowi rosyjskiemu, został wkrótce zwolniony. „Gazeta Korespondenta Warszawskiego” (13 XI 1813) przedstawiła relację o śmierci Poniatowskiego wg sprawozdania K-ego.

Po utworzeniu Królestwa Kongresowego K. uzyskał 20 I 1815 r. stopień majora i został przydzielony do szwadronu wzorowych strzelców konnych. Dn. 20 VI 1815 r. mianował go w. książę Konstanty swoim adiutantem polowym i awansował do stopnia podpułkownika. Dn. 11 IX 1815 r. otrzymał krzyż rosyjski Św. Anny II kl. Awansował na pułkownika 18 X 1820 r., lecz jak wielu innych zażądał uwolnienia od służby. Dymisję z prawem noszenia munduru otrzymał 22 III 1821 r. Przed wystąpieniem z wojska zawarł K. związek małżeński z Zofią Matuszewiczówną (21 XII 1796 – 5 XI 1822), córką Tadeusza, posła na Sejm Czteroletni, ministra skarbu Ks. Warsz. Prowadził odtąd spokojne życie ziemianina w otrzymanych po śmierci ojca w r. 1820 wsiach: Jaszczów, Starościce i Białka w pow. lubelskim. Wówczas też był czynnym członkiem loży Bracia Polacy Zjednoczeni. W r. 1829 otrzymał urząd szambelana.

K. nie należał do związków spiskowych, ale interesował się wszystkim, co dotyczyło sprawy narodowej. Na wiadomość o przygotowywanym spisku miał zawołać: «pistolety i pałasz są u mnie gotowe… do was należę, będę wasz aż do śmierci» (Barzykowski). O wybuchu powstania 1830 r. K. doniósł płkowi Maciejowi Rybińskiemu i płkowi Piotrowi Szembekowi i wezwał ich do przybycia z pułkami do Warszawy. Wyjechał do Błonia do płka Szembeka i wraz z nim wprowadził do Warszawy, witany entuzjastycznie, 1 p. strzelców. Następnie 3 XII 1830 r. z Władysławem Zamoyskim udał się do Modlina, aby zająć twierdzę będącą w rękach Rosjan. K. wymógł na pułkowniku polskim dowodzącym twierdzą poddanie jej bez wystrzału. W drodze powrotnej do Warszawy złamał nogę i unieruchomiony, przesłał Józefowi Chłopickiemu raport o zajęciu twierdzy. W okresie rekonwalescencji zawarł 26 I 1831 r. związek małżeński z siostrzenicą swoją Anną Natalią Bisping, córką Piotra, marszałka wołkowyskiego, i Józefy z Kickich, z którą miał córkę Ludwikę, zmarłą w młodości. Po wyleczeniu się przybył K. 18 II 1831 r. do Okuniewa, głównej wówczas kwatery wojska, gdzie otrzymał dowództwo brygady strzelców konnych, przyłączonej do dywizji gen. Jana Skrzyneckiego. Brygada K-ego składała się z 2 p. ułanów, 2 p. mazurów i dwóch szwadronów karabinierów. W bitwie pod Białołęką 24 II K. osłaniał przez cały dzień działa dywizji Skrzyneckiego, później z oddanymi mu pod dowództwo trzema szwadronami 5 p. ułanów wziął udział w walce. Wezwany pod Grochów wraz z swoją brygadą i pułkiem strzelców Antoniego Giełguda szedł w kierunku Grochowa, rozbił korpus gen. T. Geismara, zdobył 5 dział i 2 sztandary i doszedł pod Dębe Wielkie. Udziału w bitwie nie wziął. Rząd Narodowy mianował K-ego 9 III 1831 r. generałem brygady jazdy, złożonej z 2 i 5 p. ułanów i włączonej do dywizji jazdy dowodzonej przez gen. Kazimierza Skarżyńskiego. K. wziął udział w akcji przeciw VI korpusowi gen. Rosena na szosie brzeskiej. Wzmocniony piechotą i artylerią atakował straż tylną Geismara w Wawrze (31 III). Za połowiczny sukces częściowo obwiniano K-ego, który zbyt późno i dość słabo uderzył. Dn. 2 IV K. otrzymał rozkaz udania się z Mińska za główną kwaterą przez Kałuszyn do Siennicy. Początkowo działał samodzielnie, obarczony misją wywiadu dla uzyskania wiadomości o ruchach J. K. Dybicza, stoczył wówczas potyczkę artyleryjską pod Żelechowem. Brał udział w wyprawie J. Prądzyńskiego na Siedlce, mając pod swymi rozkazami 2 p. ułanów, dwa szwadrony 2 p. mazurów. Rozbił pod Wodyniami w nocy 9/10 IV dwa szwadrony huzarów brygady Sieversa, a 10 IV rozbił szarżą resztę tej brygady pod Domańcami. W walce uczestniczył osobiście wraz ze sztabem. Kiedy dotarli pod Iganie, K. doradzał odwrót – ze względu na przewagę Rosena – ale gdy Prądzyński zdecydował się na bitwę, atak rozpoczął 1 i 8 p. piechoty K-ego. Brał K. również udział w potyczce pod Mińskiem (24 IV), gdzie, osłaniając odwrót I. Giełguda, brygada K-ego złamała pułk huzarów łubieńskich i szarżowała, choć bez powodzenia, na piechotę rosyjską. W pierwszych dniach maja K. przedstawił Skrzyneckiemu plan natarcia na Brześć, gdzie były składy żywności i artylerii, i prosił o powierzenie mu tej wyprawy, lecz Skrzynecki planu nie akceptował. W czasie bitwy pod Ostrołęką K. walczył na czele brygady złożonej z 2, 3, 5 p. ułanów. W czasie natarcia dn. 26 V 1831 r. zginął ugodzony pociskiem artyleryjskim. Pochowany niedaleko pola bitwy w kierunku wsi Rudki. Rozkaz dzienny wydany z okazji śmierci K-ego określał go jako męża «waleczności prawdziwie heroicznej». Bohaterskiej śmierci K-ego poświęcił artylerzysta B. Gurowski „Wiersz na zgon gen. L. K-ego poległego pod Ostrołęką 26 V 1831” (W. 1831). Wspomniał o nim też Bruno Kiciński w wierszu pt. „Dwa dni zwycięstw” (W. 1831). Juliusz Kossak namalował obraz przedstawiający żołnierzy zgromadzonych wokół osuwającego się z konia K-ego, a Antoni Oleszczyński obraz przedstawiający rannego K-ego na tle pola bitwy.

Litografia Villaina w B. Pol. w Paryżu. W. Enc. Ilustr.; Enc. Wojsk.; Boniecki, Album powstania listopadowego, Lw. 1903 s. 53; Zbiory Pawlikowskich. Katalog, Wr. 1960; – Callier E., Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w r. 1831, P. 1887; Jabłonowski S., Wspomnienie o baterii pozycyjnej artylerii konnej gwardii królewsko-polskiej, Kr. 1916 s. 48; Jarski Ż., Iganie, P. 1926 s. 48, 56, 59, 63, 66; Kozłowski E., Gen. Józef Bem, Wr. 1958; Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego, Lw. 1880 s. 32; Łuniński E., Napoleon, Legiony i Księstwo Warszawskie, W. 1912; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich, s. 227; Nabielak L., L. K. gen. wojsk polskich (1791–1831), „Roczn. Tow. Hist. Liter. w Paryżu” (P.) T. 1: 1878 s. 190– 232; Przewalski S., Gen. Maciej Rybiński, Wr. 1949; Przewodnik po polach bitew wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831, pod red. O. Laskowskiego, W. 1931; Puzyrewski A. K., Wojna polsko-ruska 1831, W. 1899 s. 31, 168; Skałkowski A. M., O cześć imienia polskiego 1830–1831, Lw.–W. 1908; Sokołowski A., Dzieje powstania listopadowego 1830–1831, Wiedeń [b. r.] s. 196, 201; Tokarz W., Armia Królestwa Polskiego (1815–1830), Piotrków 1917 s. 206, 296; tenże, Bitwa pod Ostrołęką, P. 1922; tenże, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1930; – Barzykowski, Historia powstania, I, II, III; Mierosławski L., Powstanie narodu polskiego w 1830 i 1831, Paryż 1846 II 213, 224, 307, 396, 401, 411; Powstanie listopadowe w dokumentach i pamiątkach Biblioteki Polskiej w Paryżu, London 1952 s. 289, 327; Prądzyński I., Pamiętnik historyczny i wojskowy o wojnie polsko-rosyjskiej w r. 1831, Pet. 1898 s. 8, 95, 97, 117, 158; Straszewicz J., Les Polonais et les Polonaises de la Révolution du 29 novembre 1830…, Paris 1836 (podob.); Zamoyski W., Pamiętnik posłużyć mający do historii pierwszych dni powstania Polski 1830 r., „Roczn. Tow. Przyj. Nauk Pozn.” 1866 t. 4 s. 45; Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831 r., Wyd. B. Pawłowski, W. 1931 – 3 I, II, III; – B. Ossol.: rkp. 5446, 9871.

Irena Homola